Antep fıstığının fiyatı bir ayda yüzde 30 artışla 450 liradan 600 liraya yükseldi. Piyasada ürün sıkıntısı olmadığını belirten üretici ve tüccara göre artışın nedeni “parasını deÄŸerlendirmek isteyen” yatırımcıların alım yapmasından kanaklandığı belirtiliyor. Fiyat artışı nedeniyle baklava fiyatları da olumsuz etkileniyor.
Mehmet Hanifi GÜLEL / Ä°STANBUL Talip ÖZTÜRK / GAZÄ°ANTEP
Gaziantep’in ismiyle özdeÅŸleÅŸen tarımsal ürünü Antep fıstığı yatırım aracına dönüÅŸtü. Fıstık fiyatı bir ayda yaklaşık yüzde 50 artarak 350 liradan 600 liraya yükseldi. Fıstığın yatırım aracına dönüÅŸtüÄŸünü kaydeden Baklava ve Tatlı Üreticileri DerneÄŸi (BAKTAD) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Mehmet Yıldırım, arzda sorun olmadığını, yatırımcının fıstığa yönelmesi nedeniyle fiyatların artığını söyledi. Yıldırım, fiyat artışının arz kaynaklı olmadığını vurgulayarak, “Önümüzdeki sezon hiç ürün olmasa bile yetecek fıstık var” dedi. Fıstık fiyatının yükselmesini ticaretin kayıt dışı yapılmasına baÄŸlayan Yıldırım, “Fıstık alışveriÅŸini hiçbir ÅŸekilde faturalı yapılmıyor. Bu böyle olunca bir yatırım aracına dönüÅŸüyor. Parasını deÄŸerlendirmek isteyenler fıstığa yatırım yapıyor. Hasat döneminde alım yapanlar stokluyorlar ve Ramazan ayına yakın fiyatın artacağı beklentisi ile beklemeye geçiyorlar. Piyasada ürün var, kimse ben ürün bulamıyorum konusunu ÅŸu ana kadar dile getirmedi” dedi.
Yüksek fiyat beklentisi arzı kısıyor
Geçen ay bütün baklavacılar olarak Gaziantep’e gittiklerini ve fıstıkçılarla toplantı yaptıklarını aktaran Yıldırım, “Toplantı sonrası bir ay fıstık fiyatında bir hareketlenme olmadı. Ama geçtiÄŸimiz 15 gün öncesinden baÅŸladılar fiyatları yükseltmeye ve baklavalık iç fıstığın kilogram fiyatı 450 liradan 600 liraya kadar yükseldi. Fıstıkçılar arasında Ramazan yaklaşıyor diye 700 lira olacak, 750 lira olacak diye laflar dolaşıyor. Bu yüzden ürününü satmak isteyen de satmıyor” diye konuÅŸtu.
Ticaret Bakanlığı veya Rekabet Kurumu’nun fiyat artışlarına el atması gerektiÄŸini vurgulayan Yıldırım, “Fiyatlarının kontrol altına alınması için aÄŸustos ayına kadar ithalatına izin verilmeli. Yoksa fiyatlar giderek artacak. Geçen yıl Ekonomi Bakanlığı ithalatın açılması taraftarıydı, fakat Tarım Bakanlığı belge vermediÄŸi için ithalat yapılamadı. Åžu an fıstık ihracatı da durdu. Yurt dışında fiyatlar 18 ile 19 dolar arasında yer alırken, ülkemizde 24 ile 25 dolar seviyesinde bulunuyor” ÅŸeklinde konuÅŸtu.
Bir ayda yaklaşık yüzde 30 artı
Gaziantep Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar, Tatlıcılar, Baklavacılar ve Kafeteryacılar Esnaf ve Sanatkârları Odası BaÅŸkanı Abdulkadir Katmerci de, zamların hem esnafı hem de vatandaşı maÄŸdur ettiÄŸini söyledi. Katmerci, “Son günlerde yapılan sebepsiz ve yersiz fiyat artışlarından dolayı yurtdışı pazarımızı kaybetmek üzereyiz. Piyasa fiyatlaması birinci sınıf iç fıstıkta 400-450 TL bandında oturmuÅŸ durumdaydı ama ne hikmetse depolarda duran Antepfıstığı 1 ayda 550-600 TL bandına taşındı. Bu durum esnafımızı zor duruma düÅŸürdü. Antepfıstığını yatırım aracı olarak gören köhne zihniyetleri tespit edip gerekli cezai iÅŸlem yapılarak Antepfıstığını korumamız gerekiyor” dedi.
AkıncıoÄŸlu Baklava Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Mehmet AkıncıoÄŸlu da beklentilerin üzerinde bir fiyat artışıyla karşı karşıya kaldıklarını söyledi. AkıncıoÄŸlu, “Fıstık fiyatlarında ciddi oranda artış yaÅŸandı. Zaten maliyetler sürekli artıyor ama bu son zamma anlam veremedik. Yeni yılla birlikte baklava fiyatlarına zaten zam yapıldı. Fıstıktaki artışın ardından bir zam daha kaçınılmaz” diye konuÅŸtu.
Fıstık ticareti de yapan Leztat Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Zeki YaÄŸcı da geçtiÄŸimiz sezon düÅŸük rekolteden dolayı fiyatların yükseldiÄŸini belirtti. Stokçuluktan kaynaklanan bir sorun olmadığını dile getiren YaÄŸcı, “Mutlaka elinde tutanlar vardır ama tüccarın gücü buna yetmez. Ambarcılıkla piyasa bu kadar yükselmez. Esnafın elinde piyasayı bozacak kadar fıstık yok. Esnafın sattığı fiyata tekrar alamama endiÅŸesi de var ama fıstık artık ev, araba gibi yatırım aracı oldu. Piyasaların da çeÅŸitli beklentileri var. Bu beklentilerin kırılması lazım” ifadelerini kullandı.
“Emek veren çiftçi, kazanan yatırımcı”
Åžahinbey Ziraat Odası BaÅŸkanı Ali Çolak ise çiftçinin elinde ürün olmadığını dile getirdi. “Uzun zamandır fıstığın stoklandığını söylüyoruz” diyen Çolak, ÅŸu görüÅŸleri dile getirdi: “Çiftçinin stok yapma gibi bir imkânı yok. Çünkü zaten zor ÅŸartlarda borçlu bir ÅŸekilde üretim yapıyor. Hasattan hemen sonra da ürününü satıyor. Fıstıktan para kazanan kesim ağırlıklı olarak yatırım aracı olarak kullananlar. Sezonunda düÅŸük fiyatlardan alıp, bu mevsimde yüksek fiyatlardan piyasaya sunuyorlar. Bölgemiz kurak bir bölge ve her yıl kuraklık artıyor. Bu yıl yüksek rekolte bekleniyor ama kuraklık olursa beklenen olmayacak. Bu yüzden çiftçinin de desteklenmesi gerekiyor ki, ürün artsın, ürün artsın ki hem fiyatlar düÅŸsün hem de çiftçi kazansın.”
“Piyasadaki arz tüccarın talebini karşılayamadı”
Åžu an tüccarın elinde ürün bulunmadığını belirten Nizip Fıstıkçılar Kooperatifi BaÅŸkanı Ahmet Polat, üreticilerin ancak arazi, ev, araç veya evlilik nedeniyle ürününü piyasaya sürdüÄŸünü söyledi. Polat, önümüzdeki hasat dönemi için aÄŸaçlarda yeteri kadar kara göz görülmemesinden dolayı fiyatın etkilediÄŸini kaydetti. Polat, “Dört ay önce kabuklu boz kavlak fıstığın kilosu 150 liraydı, bugün ise 240 liraya kadar yükselmiÅŸ bulunuyor. Yılbaşından sonra tüccarın fıstık talebini piyasadaki fıstık arzı karşılamadı. Talep karşılanmayınca fiyat yukarı doÄŸru hareketlendi ve çiftçinin piyasaya arzı yok. Çiftçinin ürününü çıkarmamasının nedeni 2023 mahsulünün az gözükmesinden kaynaklanıyor. Kırmızı kabuklu fıstık fi yatında ÅŸu an yüzde 100’e yakın artış var. Sezonda kilosu 100 lira iken, ÅŸu an 200 lira. DiÄŸer yandan fi yatların artmasının nedeni bölgenin insanı ürünü yatırımı aracı olarak görmesinden kaynaklanıyor” dedi. Son iki üç yıldır piyasayı çiftçinin kontrol etmeye baÅŸladığını kaydeden Polat, herkesin tüccarı suçladığını ancak en büyük kaybı kendilerinin yaÅŸadığını aktardı. Polat, “Ä°ki yıldan bu yana tüccarlar olarak tonaj kaybına uÄŸradık. Geçen yıl ayda 80 ton satarken, ÅŸu an 20-30 ton satabiliyoruz, satışlar yüzde 60 düÅŸtü. Ä°ÅŸletme giderlerimiz 5 kat arttı. Tüccarlar olarak yatırım ve istihdam yapma ÅŸansımız kalmadı” diye konuÅŸtu.
“Fiyat regülasyonu saÄŸlayacak mekanizma yok”
Antep fıstığını bir yatırım aracı olarak görüp, arzın yüksek olduÄŸu dönemlerde ürün alımı yaparak stoklandığını belirten Tüm KuruyemiÅŸ Sanayicileri ve Ä°ÅŸ Adamları DerneÄŸi (TÜKSÄ°AD) BaÅŸkanı Murat Yıldırım, fıstığın daha sonra yüksek fiyatlardan satışa sunulduÄŸunu aktardı. Fıstıkta taban ve tavan fiyatı uygulamasının olmadığına dikkat çeken Yıldırım, “Piyasada fi yat regülasyonunu saÄŸlayacak bir denetim mekanizmasının bulunmaması gibi nedenlerden dolayı fıstık fiyatlarında engellenemeyen fahiÅŸ fiyat artışları görülüyor. 2022 yılı ocak ayında serbest piyasada kilogram başına ortalama 60 TL’den iÅŸlem gören Kuru Kırmızı Kabuklu Antep fıstığı, 2023 yılı ocak ayında yüzde 325 oranında bir artışla yaklaşık 200 TL’den iÅŸlem görüyor. YaÅŸanan fiyat artışları, oluÅŸan stokçuluk ve buna eklenen rekolte eksikliÄŸinden dolayı Antep fıstığı bulmakta zorluk çekiliyor. Yıllara göre verim kayıpları fıstık fi yatlarının iç piyasada fahiÅŸ oranlarda artmasına, fıstık ihracatçılarının ise dünya pazarlarındaki rekabet güçlerinin zayıflamasına neden oluyor” dedi.